Kamulaştırılan Malın Geri Alınması

Kamulaştırılan malın geri alınması; Kamulaştırma Kanunu md.22 hükmü uyarınca tarafların uzlaşmasıyla idarenin teklif etmesi ve Kamulaştırma Kanunu md.23 hükmü uyarınca mal sahibinin geri alım hakkı olmak üzere iki şekilde mümkündür. Kamulaştırma, kamu hizmetlerinin gerektiği gibi yapılabilmesi için gerekli ihtiyaç sonucu ortaya çıkar. Kamulaştırma Kanunu md.23’te, kamulaştırılan taşınmaz mal sahibinin, kamulaştırmaya konu taşınmazı geri alım hakkı düzenleme altına alınmıştır.

Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesiyle birlikte, beş sene zarfında, kamulaştırmayı gerçekleştiren idare ya da işbu kanunun 22.maddesinin ikinci fıkrası gereğince tahsis yahut devir yapılan idarece; devir amacına ve kamulaştırmaya elverişli herhangi bir işlem ya da tesisat gerçekleştirilmez veya kamu yararına müteveccih bir gereksinime tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, söz konusu malın sahibi ya da mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları andan itibaren işleyecek yasal faili ile beraber ödemek suretiyle taşınmazını geri alma hakkını haizdir.

Veladetinden itibaren 1 sene zarfında kullanılmamış geri alma hakkı düşecektir. Birden fazla taşınmazın aynı amaç doğrultusunda kamulaştırılması halinde ise söz konusu taşınmaz malların vaziyetinin bir bütün oluşturulduğu kabul edilerek, bir üst paragrafta ifade edilen fıkralar uygulanır. Ancak özel kanunlar ile bu maddenin tatbik edilmeyeceğine dair hükümler saklıdır. Söz gelimi; Arsa Ofisi Kanunu’na dayanılarak gerçekleştirilecek kamulaştırmalar ve işbu kanunun md.3/2 hükmünde düzenlenen durumlarda gerçekleştirilecek kamulaştırmalarda bu madde hükmü uygulanmayacaktır.

Söz konusu düzenleme ile ulaşılmak istenen sonuç; idarenin gereksinim duymadığı halde kanunlardan doğan yetkiyi kullanarak kamulaştırma yapmak suretiyle özel şahıslardan taşınmaz edinerek bir süre sonra bir başkasına satmasına ve bu sayede kar elde etmesine mâni olmaktır. Aksi takdirde idare, yerine getirdiği kamu hizmeti ilkelerini askıya alarak emlakçılık gibi farklı işlerle meşgul olabilir ve bu nedenle temel görevi olan kamu hizmetini layıkıyla ifa edemez.

Kamulaştırılan Malın Geri Alınması Şartları

Kamulaştırılan malın geri alınmasında, mal sahibinin geri alım hakkını kullanabilmesinde aranan şartlar Kamulaştırma Kanunu md.23’te düzenleme alanı bulmuş olup burada düzenlenen şartların tamamının karşılanması gerekir. Söz konusu şartlar şu şekildedir;

• Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi,
• Beş yıllık bekleme süresinin tamamlanması,
• Davanın bir yıl içinde açılmış olması,
• Taşınmaz malın olduğu gibi bırakılması,
• Kamulaştırma için ödenen bedelin faiziyle beraber iade edilmesi gerekir.

Kamulaştırma bedelinin kesinleşmiş olması, ilgili kanunun 23.maddesinde öngörülen ilk şarttır. O halde, kamulaştırma bedelinin kesinleşmediği durumlarda taşınmazın malikine iade edilmesi mümkün değildir. İki durumda kesinleşen kamulaştırma bedeli; 2942 sayılı Kanunun 8.maddesi uyarınca anlaşma yoluyla kesinleşebilir. Anlaşma yolu, tarafların dava açmamış olmasını ve anlaşmada kararlaştırılan bedelde mutabık kalmalarını ifade eder. Bu durumda kamulaştırma bedeli kesinleşir.

Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesindeki bir diğer hal ise eski yasaya tabi kamulaştırmalarda, tebliğ vaktini takip eden 30 gün zarfında dava açılmamış olmasıdır. Malik, kamulaştırma bedelinin artırılması ya da idare, kamulaştırma bedelinin azaltılması davasını açmışsa, söz konusu davaların neticelenmesiyle kararın kesinleşmesi halinde, kamulaştırma bedeli kesinleşmiş olur. Bu şartın sağlanabilmesi için kamulaştırma bedelinin her iki taraf için de kesinleşmiş olması icap eder; yalnızca bir taraf için kesinleşmesi yeterli değildir.

Bel senelik bekleme süresinin tamamlanmış olması şart ise, kamulaştırmaya konu taşınmaz bedelinin kesinleşmesi ardından beş senelik bekleme süresinin dolmasını ifade eder. İdare birden fazla taşınmazı kamulaştırırsa, kamulaştırılan taşınmazlardan hangisinin kamulaştırma bedeli en son kesinleşecekse o taşınmaz esas alınır. 5 senelik süre şartı yasanın emredici hükmü olup bu süre zarfında idare, taşınmaza gereksinim duyan bir başka idareye taşınmazı devrederse, md.22/2 hükmü uyarınca malikin geri alım hakkı doğmaz. İdare, bir başka idareye devretmez ve fakat özel kişilere satarsa malik için 5 yıllık bekleme süresinin dolması şartı ortadan kalkar.

Doğumundan itibaren 1 sene zarfında kullanılmayan geri alım hakkı düşer şartında düzenlenen 1 yıllık süre hak düşürücü süredir ve hâkim tarafından resen gözetilir. Kamulaştırılan malın geri alınmasında aranan bir diğer şart ise taşınmazın olduğu gibi bırakılmasıdır. Bu şartın anlamı; taşınmaz üzerinde tesis yapılmadan olduğu gibi bırakılmasıdır.

Kamulaştırılan malın geri alınması için karşılanması gereken son şart ise ödenen kamulaştırma bedelinin faiziyle beraber iade edilmesidir. Kamulaştırma bedelini faiziyle iade etmeyen malik, kamulaştırılan malın geri alınması hususunda hak sahibi olamayacaktır.

Kamulaştırılan Malın Geri Alınması Davası Tarafları

Kamulaştırılan malın geri alınması için açılacak davada, kamulaştırmayı gerçekleştiren idare davalı taraftır. Taşınmazı kamulaştıran idarenin, taşınmazı bir başka idareye devretmesi halinde husumet, taşınmazı devralan idareye yönetilmelidir. İşbu davada arzu edilen müspet sonucun elde edilebilmesi, idare hukukuna hâkim yetkin bir avukattan hukuk yardımı alınmasıyla mümkündür. Bu itibarla, idare avukatından yardım almak en doğru yaklaşım olacaktır.

Kamulaştırılan Malın Geri Alınmasına Mâni Özel Kanunlar

Kamulaştırılan malın geri alınmasına imkân tanıyan Kamulaştırma Kanunu md.23 karşılık bazı özel kanunlar ile kamulaştırılan malın geri alınmasına engel hükümler düzenlenmiştir. Nitekim Kamulaştırma Kanunu’nun 23.maddesinin son fıkrası da özel kanunlarda düzenlenen kamulaştırılan malın geri alınamayacağına ilişkin hükümlerin saklı olduğunu ifade etmektedir. Taşınmazın geri alınmasına izin vermeyen özel kanunlar şu şekildedir:

• 1164 sayılı Arsa Ofisi Kanunu,
• 775 sayılı Gecekondu Kanunu,
• 1593 sayılı Erişme Kontrollü Karayolları Kanunu,
• 2450 sayılı Atatürk’ün doğumunun Yüzüncü Yılının Kutlanması ve Atatürk Kültür Merkezi Kurulması Kanunu.

Kamulaştırılan Malın Geri Alınması Yargıtay Kararları

 

“Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren 5 yıl geçmesinden sonra doğan geri alım hakkı, doğum tarihinden itibaren 1 yıl geçmekle düşer”. Yargıtay 5. H.D. 17.02.2000 gün ve 2000/1972- 2294 Sayılı Karar.

 

“Kamulaştırma Kanunun 23.maddesinde yazılı olan 5 yıllık sürenin başlangıcı aynı amaçla birden çok taşınmazın kamulaştırılması halinde, kamulaştırma bedeli en son kesinleşen taşınmazın kesinleşme tarihine göre hesaplanır”. Yargıtay 5. H.D. 9.2.2004, E:2004/13088, K:2004/792 Sayılı Karar.

 

“Geri alma davasının açılması 17. maddeye göre tescil kararı verilmesini engellemez”. Yargıtay 5. H.D. 9.6.1998, E:1998/8223, K:1998/9083 Sayılı Karar.

 

Bilgi & İletişim:

Telefon | WhatsApp	0 216 606 37 37
Adres	Fenerbahçe Mah. Fener Kalamış Cad. No:6/3 Kadıköy/İstanbul
E – Posta	info@esen.av.tr