Vasiyetname Nedir, Nasıl Hazırlanır?

Kişi hayatta iken, ölümü sonrasında malvarlığının ne olacağına ilişkin istek ve taleplerini vasiyetname düzenlemek suretiyle ortaya koyar. Vasiyetname, hukuki açıdan üç farklı şekilde düzenlenebilir. Vasiyetname türleri şu şekilde sıralanabilir:

• Sözlü vasiyetname,
• El yazılı vasiyetname,
• Resmi vasiyetname.

Kişi, yaşamını yitirmeden önce, mevcut mallarına ve diğer tasarruflarına ilişkin birtakım düzenlemelerde bulunabilir. Bu düzenlemeler, miras bırakan tarafından tek taraflı olarak yapılacak ise, vasiyetname yolu ile gerçekleştirilir. Miras bırakan ve bir başkası arasında, mirasa dair anlaşma yapılacak ise, bu takdirde miras sözleşmesi yapılmalıdır. Fakat makale konusu itibariyle miras sözleşmesi değil, vasiyetname ifade edilecektir.

Kanun koyucu, miras bırakanın vasiyetname ile yapabileceği işlemleri ifade etmiştir. Miras bırakan; sözlü, yazılı ya da resmi vasiyetname düzenlemek suretiyle aşağıdaki işlemleri gerçekleştirebilir:

• Miras bırakan, mirasçılardan birini veya birkaçını mirasından mahrum edebilir.
• Miras bırakan, malvarlığının paylaşımına dair belirlemede bulunabilir.
• Miras bırakan, mal varlığının bir kısmının belirli bir mirasçısına yahut bir başka kişiye bırakılmasını sağlayabilir.
• Miras bırakan, belirli bir kişiyi mirasçı kılabilir.
• Miras bırakan, mirasçılara karşı mallarına dair şart koşabilir.
• Miras bırakan, art mirasçı veya yedek mirasçı belirleyebilir.
• Miras bırakan, malvarlığı ile vakıf kurulmasını sağlayabilir.

Resmi Vasiyetname

Resmi vasiyetname, kanunda düzenlenen vasiyetname türleri arasında hukuki açıdan en sağlıklı vasiyetname türüdür. Resmi memur önünde hazırlanan resmi vasiyetname, iki tanık ve miras bırakanın katılımı ile yapılır. Noter, sulh hukuk hâkimi veya yasada bu hususta yetkilendirilmiş başkaca görevliler, resmi memurdur. Başkaca görevlilere örnek olarak yurtdışında konsoloslar ifade edilebilir. Resmi vasiyetname hazırlanırken takip edilecek prosedür şu şekildedir:

• Miras bırakan, yaşamını yitirdikten sonra gerçekleştirilmesini talep ettiği isteklerini yazılı veya sözlü surette resmi memura bildirir.
• Resmi memur, miras bırakanın vasiyetnamesinde bulunmasını arzu etiği isteklerini yazar yahut yardımcılarına yazdırır.
• Hazırlanan yazılı metin, okuması için miras bırakana verilir ve miras bırakan metni okuyarak imza altına alır. Memur, miras bırakan tarafından okunan ve imzalanan metne tarih atarak imzalar.
• Miras bırakan, söz konusu metni okuyup onayladığını ve imzaladığını memur huzurunda iki şahite bildirir.
• Tanıklar, miras bırakanın beyanını dinlediklerini ve miras bırakanın vasiyetname düzenlemeye ehil olduğunu metne yazarak imza altına alır ve bu sayede resmi vasiyetname hazırlama süreci tamamlanmış olur.

Resmi vasiyetnamenin hazırlanması sürecinde önemli altı çizilmesi gereken bir diğer husus ise; vasiyetname muhteviyatının tanıklara bildirilmiş olması şart değildir. Resmi vasiyetname düzenlemek isteyen kişinin okur yazar olmaması halinde farklı bir prosedür izlenir. Kişi, okuma yazma bilmiyorsa resmi vasiyetname şu şekilde hazırlanır:

• Vasiyetname bırakacak kişinin istek ve arzuları memur tarafından yazılır ya da yazdırılır.
• Memur, hazırladığı metni iki şahit önünde miras bırakana okur.
• Miras bırakan, kendisine okunan metnin istek ve arzularına uygun olduğunu yine iki şahit huzurunda ifade eder.
• Tanıklar, hazırlanan metnin miras bırakana okunduğunu ve miras bırakanın da bu metni uygun bulduğunu ve miras bırakanın vasiyetname hazırlamaya ehil olduğunu metne yazarak imzalar.

Resmi vasiyetname, miras bırakanın okuma yazma bilip bilmemesine göre izah edilen iki farklı prosedürün takip edilmesi ile hazırlanır. Görüleceği üzere tanıklar, her iki prosedürde de mevcuttur. Tanıklar ile ilgili bilinmesi gereken bir dizi önemli husus bulunur. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Tanıkların fiil ehliyetini haiz olması şarttır.
• Tanık, ceza mahkemesi kararı ile kamu hizmetinden mahrum edilmemiş olmalıdır.
• Tanık, okur yazar olmalıdır.
• Vasiyetname hazırlayan kişinin eşi, alt soyu, üst soyu ve bu kişilerin eşleri, kardeşleri ve eşleri tanık veya resmi memur olamaz. Şayet söz konusu kişilerin tanık veya memur olması ile vasiyetname hazırlanırsa hazırlanan vasiyetnamenin şekle aykırılık nedeniyle iptali söz konusu olacaktır.
• Resmi vasiyetname hazırlanması sürecinde resmi memur ve tanıklara, söz konusu kişilerin alt ve üst soylarına ve bunların eşlerine, kardeşlerine ve kardeşlerinin eşlerine, hazırlanan vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz. Bu tür bir kazandırma olduğu takdirde vasiyetnamenin tamamı geçersiz kılınmaz. Yalnızca kazandırma hükmü geçersiz kabul edilir ve diğer kazandırmalar geçerliliğini korur.

Resmi vasiyetname şartlarına uygun biçimde hazırlanan vasiyetname, vasiyetnameyi düzenleyen memur tarafından saklanır ki bu durum yasal bir yükümlülüktür.

El Yazılı Vasiyetname

Kişi, vasiyetname hazırlamak için muhakkak resmi memur ile resmi vasiyetname yoluna gitmek mecburiyetinde değildir. Kişi, geçerlilik şartlarını sağlamak kaydıyla el yazılı vasiyetname de hazırlayabilir.

El yazılı vasiyetname hazırlanacağı zaman vasiyetnamenin mutlaka miras bırakanın kendi el yazısı ile hazırlanmış olması gerekir. Vasiyetname metninin tamamı, miras bırakanın kaleminden mürekkep olmalıdır. Aksi takdirde, bir başkası tarafından hazırlanan el yazılı vasiyetname geçersiz olacaktır. Vasiyetnameyi hazırlayan kişi miras bırakanın kardeşi, çocuğu, eşi dahi olsa geçerli olmayacaktır. Vasiyetname metnine, hazırlandıktan sonra eklemelerde bulunulacak veya birtakım hükümler çıkarılacaksa yine bu tür düzenlemelerin de miras bırakanın kendi el yazısı ile gerçekleştirilmesi şarttır.

El yazılı vasiyetnamede miras bırakanın tarih atması gerekir. Ancak tarihin; gün, ay ve yıl şeklinde net bir tarih olması şart değildir. Tarihin belirli veya belirlenebilir olması kafidir.

Miras bırakan, el yazılı vasiyetnamesini imza altına alınmalıdır. Miras bırakanın imzasını ihtiva etmeyen metinler geçersiz olacaktır.

Uygulamada, vasiyetnamenin kaç yaşında hazırlanabileceği de merak edilen hususlardandır. Vasiyetnamenin hazırlanmasında yaş şartı hususu, Türk Medeni Kanunu md.502 ile hüküm altına alınmıştır. Buna göre vasiyetnamede bulunacak kişinin en az 15 yaşında olması ve ayırt etme gücünü haiz olması gerekir. Fiil ehliyetini haiz olmayan kimselerin düzenledikleri vasiyetnameler ise geçersizidir. Fakat bu tür bir durumda farklı bir prosedür olan iptal davası süreci söz konusu olur. İptal davasına ilişkin önemli hususlar, makale devamında izah edilmektedir.

El yazılı vasiyetnamenin belirli bir yerde saklanması şart değildir. Kişi, vasiyetname metnini evinde, işyerinde veya herhangi bir yerde muhafaza edebileceği gibi bir başkasına da emanet edebilir. TMK md.538 düzenlemesi gereğince vasiyetname metninin kapalı bir zarf içinde ya da açık şekilde, sulh hakimliğine, notere ya da bu konuda yetkili kılınmış bir başka resmi memura saklanması için bırakılabilir.

Sözlü Vasiyetname

Sözlü vasiyetname, ifade edilen diğer vasiyetname türleri gibi olağan vasiyetname türlerinden değil, olağanüstü hallerde geçerli olan vasiyetname türüdür. Buna göre miras bırakan; mevcut durumunun olağan dışı haller teşkil etmesinden ötürü resmi veya el yazılı vasiyetname düzenleme imkanına sahip değilse bu durumda sözlü vasiyette bulunmak suretiyle vasiyet iradesini açıklayabilir. Kişi, resmi ya da el yazılı vasiyetname yapma imkanına sahip olduğu takdirde sözlü vasiyetnamede bulunmuşsa sözlü vasiyeti geçersiz kabul edilir. Kanun koyucu tarafından düzenleme altına alınan olağan üstü durumlar şu şekilde ifade edilebilir:

• Miras bırakan, yakın bir ölüm tehlikesi ile karşı karşıya ise,
• Miras bırakan, ulaşım imkanına sahip değilse,
• Miras bırakan; hastalık, savaş ve sair haller nedeniyle resmi veya el yazılı vasiyetname hazırlama olanağından yoksun ise,

Sözlü vasiyetname hazırlayabilir. Kişi, ilerlemiş kanser hastalığı gibi hastalıklar sebebiyle ölüm döşeğinde olsa dahi, el yazılı vasiyetname hazırlama gücünü haiz ise sözlü vasiyetname yoluna gidilebilmesi mümkün değildir. Zira sözlü vasiyetnameyi geçerli kılan haller, son derece acil ve ani tehlikelerle açıklanır. Söz gelimi kişi; kalp krizi geçirmekte veya trafik kazası nedeniyle her an ölme tehlikesi halinde ise vasiyet iradesini sözlü olarak açıklayabilir.

Sözlü vasiyetname halinde en az iki tanık gerekir. Vasiyetin geçerliliği için iki tanık şartı ile birlikte yukarıda ifade edilen şartların da karşılanması gerekir. Buradan hareketle tanıkların, ifade edilen kişiler olmaması gerekir. Öte yandan, söz konusu kişilere miras bırakılmamış olmalıdır. Son olarak, diğer vasiyetname türlerinde tanık için aranan şartlardan olan okur yazar olma şartı, sözlü vasiyetnamede geçerli değildir.

Tanıklar, miras bırakanın istek ve arzularını net bir tarih belirtmek suretiyle yazıya döker ve imza altına alır. Bu işlemi takiben vakit kaybetmeden en yakın sulh ya da asliye hakimine bu belgeyi ibraz ederek vasiyetnamenin olağan üstü bir durumda gerçekleştiğini ve miras bırakan kişinin bu işlemi yapmaya ehil gördüğünü ifade eder.

İfade edilen prosedürün yanı sıra tanıklar; miras bırakanın istek ve arzularını yazıya dökmekle zaman kaybetmeden doğrudan hakine giderek mevzu konuyu ifade eder ve durum tutanağa geçirilir, ardından tanıklar tarafından imzalanır.

• Sözlü vasiyette bulunan kişi eğer asker ise tanıklar, miras bırakanın sözlü iradesini teğmen ya da daha rütbeli subaya durumu bildirecektir.
• Sözlü vasiyette bulunan kişi ülke dışında bulunan bir ulaşım aracı içerisinde seyahat etmekte ise tanıklar, durumu hâkime bildirir gibi araç sorumlusuna bildirecektir.
• Sözlü vasiyette bulunan kişi bir sağlık kuruluşunda tedavi görüyorsa tanıklar, durumu sağlık kuruluşunun yetki hiyerarşisinde tepede bulunan kişiye bildirecektir.

Sözlü vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için kişinin ani ve acil bir tehlike ile baş başa kalması ve bu nedenle resmi veya el yazılı vasiyetname yapma imkanından yoksun olması gerekir. İşte bu olağan üstü durumun geçmesiyle birlikte kişi için diğer vasiyetname türlerini yapabilme imkânı doğarsa, olağan üstü durumda yapılan sözlü işlem geçerliliğini kaybeder ve bu tarih üzerinden 1 ay geçmesi ile hükümsüz kalır.

Vasiyetnamenin Açılması

Vasiyetname, hangi türde yapılmış olursa olsun mutlaka miras bırakanın ölümünü takiben sulh hâkimi tarafından açılması gerekir. Vasiyetname, vasiyet iradesinde bulunan kişinin yaşamını yitirmesi ile birlikte mirasçılara okunur. Vasiyetname ister geçerli olsun ister geçersiz, mirasçılara okunması işlemi gerçekleştirilir. Kişinin vefatı anında yerleşim yerinde bulunan sulh hâkimi tarafından ilgililer davet edilir ve ölümü takip eden 1 aylık süre içinde vasiyetname ilgililere okunur. Vasiyetnamenin sulh hâkimi tarafından ilgililere okunması ile beraber vasiyetname hukuki sonuç doğurmaya başlar. Miras bırakana ait vasiyetnamenin daha sonra orya çıkması halinde de aynı prosedür uygulanır.

Hâkim, mirasta hak sahibine sahip olan ilgililere, vasiyetnamenin kendileri ile alakalı kısımlarına dair birer örnek tebliğ eder. Tebligat gideri ise tereken düşürülür. Şayet mirasçılardan ya da mirasta hak sahibi olan kimselerin nerede bulunduğu bilinmeyen kişiler mevcutsa bu kişiler için yapılacak bildirim için ilan yolu kullanılır.

Vasiyetname ile İlgili Hukuki İşlemlerde Hukuki Yardım

Vasiyetname, türleri ve nasıl hazırlanacağına ilişkin önemli hususların ifade edildiği makalede, uygulamada takip edilen genel hukuki prosedür izah edilmiştir. Ancak her bir somut olayda farklı prosedürlerin işetilmesi, işlemlere başvurulması kuvvetle muhtemeldir. Son derece önemli bir hakkı konu edinen vasiyetname ve vasiyetnameye dayalı işlemlerde sürecin ciddiyet ve titizlikle takip edilmesi, hak ve menfaat kaybı yaşanmaması adına miras hukuku avukatından hukuki yardım alınması yararlı olacaktır.

Bilgi & İletişim: