İnsani İkamet İzni

İnsani ikamet izni, ikamet izni çeşitlerinden biridir. Yabancı uyruklu kişiler için oldukça önemli bir husus olan ikamet izni, Türkiye’nin, kanunları aracılığı ile belirli koşullara ve prosedüre bağladığı bir statüdür. Ancak oturma iznini düzenleme altına alan kanunların yanı sıra, Türkiye’nin de taraf olduğu uluslararası anlaşmalar da ikamet iznine dair çeşitli düzenlemeler getirmiştir. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, yabancıların ikamet izni noktasında tabi olduğu temel kanundur.

Makalemizde, söz konusu kanunlar çerçevesinde insani ikamet izni konusunu izah etmekte ve yabancılarca merak edilen konulara yanıt vermekteyiz. İnsani ikamet izni başlığı altında, ikamet izni türlerinden ismen söz etmek isabetli olacaktır:

• Kısa dönem ikamet izni,
• Uzun dönem ikamet izni,
• Aile ikamet izni,
• Öğrenci ikamet izni
• İnsani ticaret mağduru ikamet izni.

İnsani İkamet İzni Nedir, Hangi Hallerde Alınabilir?

İnsani ikamet izni, beşerî sebeplerden dolayı, bir şekilde Türkiye’de kalması gereken kişiler için verilen oturma izni türüdür. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu md.46 ve devamı hükümleri ile, insani ikamet iznine dair temel düzenlemeler yer alır. Buna göre, insani ikamet izni verilen haller ve şartlar şu şekildedir:

• Somut durumun değerlendirilmesiyle çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda insani ikamet izni
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 55.maddesinde ifade edilen, sınır dışı etme kararı alınmayacak yabancılar hakkında deport kararı alınmak istenip de alınamayan hallerde, söz konusu yabancılara insani oturma izni verilebilir.
• Haklarında deport veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı olduğu halde ülkeden çıkış yapılamadığı ya da çıkışın makul ve mümkün olmadığı hallerde insani oturma izni verilebilir.
• İnsani ikamet izni, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu md.53 gereğince deport kararının iptali davası açıldığı vakit, ilgili yabancı hakkında verilebilir.
• Uluslararası koruma başvurusunda bulunan yabancı uyruklu kişi hakkında, koruma başvurusunun kabul edilemez olduğuna ilişkin, başvurunun geri çekildiği ya da geri çekilmiş sayıldığına dair karar verildiğinde, bu kararlara karşı yargı yoluna gidilmesi halinde insani oturma izni verilebilir.
• Yabancının ilk sığındığı ülkeye ya da güvenli bir başka ülkeye gönderilmesi işlemleri esnasında geçerli olmak kaydıyla insani ikamet izni verilebilir.
• Elzem ve acil gerekçelerin mevcudiyeti halinde ülke menfaatlerinin korunması, kamu düzeni ve güvenliği hususunda Türkiye’ye girmesine ve kalmasına izin verilmesi gereken yabancı uyrukluların, başka oturma izni türlerine müracaat edemiyor olması halinde de insani ikamet izni verilebilir.
• Olağanüstü hallerde de insani ikamet izni verilebilir. Olağanüstü hâl kavramı ise, somut olayın koşullarına ve özelliklerine göre değerlendirilerek belirlenir.

İnsani İkamet İzni ve Mültecilik İlişkisi

Türkiye, Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Cenevre Sözleşmesine taraf ülkeler arasında yer alır. İşbu sözleşmeye Türkiye tarafından konulan çekince ile sadece Avrupa’dan gelen kişilere mülteci adı verilmektedir. Bunun dışında kalan kimselerin hukuki koruma statüleri farklıdır. Makaleye konu teşkil eden insanı ikamet izni ise mültecilik kavramından farklı bir anlam ihtiva eder. İnsani oturma izni, bir üst başlıkta ifade edilen durumlarda ve belirli şartlarda tanınan ikamet izni statüsüdür. İnsani ikamet izni süresiz değil, belirli bir süreye tabi kılınmıştır. Bununla birlikte, öngörülen hallerin sona ermesiyle beraber iznin iptali söz konusu olur.

İnsani İkamet İznini Kimler Alabilir?

İnsani ikamet izni, belirli şartları haiz yabancı kişilere tanınan izin türüdür. Bu itibarla, izne sahip olmak için yasaca aranan şartları karşılayan herkes insani oturma izni alabilir. Fakat, izni alamayacak belirli kişiler de mevcuttur. Bunlar; diğer ikamet izni türlerinden herhangi birisini alma olanağı bulunan kişilerdir. Dolayısıyla, diğer oturma izni türlerinden herhangi birisini alma durumu olan kişiler insani ikamet izni alamaz, zira bu izin istisna özellikte bir oturma iznidir.

İnsani İkamet İzni Şartları

İnsani ikamet izni şartları diğer ikamet izni şartlarından farklıdır. Bu husus, Yabancı ve Uluslararası Koruma Kanunu md.46 ile düzenleme altına alınmıştır. İşbu madde gereğince, insani oturma izni şartları şu şekildedir:

• Yabancı ve Uluslararası Koruma Kanunu md.46 ile hüküm altına alınan durumlardan birinin mevcudiyeti,
• İzin başvuru harcının ödenmiş olması,
• Müracaat için gereken belgelerin hazır olması,
• İzin başvurusunun valiliğe bağlı İl Göç İdaresi İl Müdürlüğüne yapılması,
• İçişleri Bakanlığınca İl Göç İdaresine insani ikamet izni verebileceğine ilişkin onay verilmesi gerekir.
• Söz konusu koşulların varlığı halinde kişi, insani oturma iznini ikamet tezkeresi ile elde eder.

İnsani İkamet İzni Başvurusu

İnsani ikamet izni alınabilecek halleri ve şartları ifade ettik. Peki, insani oturma iznine sahip olabilmek için gerekli belgeler nelerdir? İzin için gereken belgeler, iznin hangi gerekçe üzerine talep edildiğine göre değişmektedir. Söz gelimi; çocuğun yüksek menfaati olduğu takdirde bu halin tespit edilmesine ilişkin belgeler, olağanüstü hallerde bu duruma dair belgeler ve sair belgeler, yukarıda ifade edilen durumlara göre değişecek ve tespite elverişli belgeler hazırlanması gerekecektir.

İnsani oturma iznine müracaat edecek kişinin kimliğini tespite yarayan, resmi makamlardan alınmış bir kimlik kartına sahip olunması gerekir. Bunun yanı sıra, insani oturma izni müracaat formunun da doldurulması gerekir. Söz konusu form; İl Göç İdaresinden de doldurulabileceği gibi resmi internet sitesinde bulunan ön başvuru formu da doldurulabilir.

İnsani İkamet İzni Başvurusu Nereye Yapılır?

İnsani oturma izninin düzenlendiği 46. madde ile; iznin valilikler tarafından verileceği ifade edilmiş olup aynı kanunun 22. maddesinde ise izin için valilikler altında çalışan İl Göç İdaresi Müdürlüklerinin başvuru mercii olduğu düzenlenmiştir. Bu izni almak isteyen kişi, doğrudan ya da yabancılar avukatı ile valilikler bünyesinde çalışma gösteren İl Göç İdaresi Müdürlüğüne müracaat etmelidir.

İnsani İkamet İzni Başvurusunun Reddedilmesi

İnsani ikamet izni başvurusunun reddedilmesi; YUKK md.46’da düzenleme altına alınan şartların karşılanmamasından ileri gelir. İnsani oturma izni verilebilecek hallerin dışında kalan durumlarda yapılan başvurular reddedilir. Bu halin yanı sıra, kişinin diğer ikamet izni çeşitlerinden herhangi birisini alabiliyor olması da insani oturma izninin reddedilmesi sonucunu doğuran hallerdendir. Zira bu izin, istisnai nitelikte bir izindir.

İkamet izni sahibi kişilerin izin süreleri tamamlandığı takdirde uzatma müracaatında bulunması gerekir. İznini uzatmak için başvuruda bulunmaz ve ülkede ikamet etmeye devam ederse, ikamet izninin ihlali söz konusu olur. İznin bu şekilde ihlal edilmesi, ihlali gerçekleştiren kişinin belirli bir miktarda para cezasına çarptırılması sonucunu doğurur. Kural gereği, tekrar izin verilebilmesi veya sürenin uzatılabilmesi için bu para cezasının ödenmesi gerekir. İnsani ikamet izni, ifade edilen kurala istisna teşkil eder. Bu nedenle, insani oturma izni müracaatı yapıldığı takdirde oturma izni ihlaline ve bu nedenle ödenmemiş harca dikkat edilmez.

İnsani oturma izni için aranan şartların taşınması, başvuru sahibinin mutlaka izni alacağı sonucunu taşımaz. İzin başvurusunu, müspet ya da menfi sonuçlandırma tasarrufu İl Göç İdaresine aittir. Fakat, haklı bir gerekçe olmaksızın ve şartların eksiksiz tamamlanmış olmasına rağmen izin verilmediği takdirde; alanında deneyim sahibi yetkin bir yabancılar avukatından yardım alarak karara karşı hukuki prosedürü işletmesi mümkündür.

İnsani İkamet İzninin Uzatılması, Uzatılmaması ve İptali

İnsani ikamet izni, belirlenen süre zarfında geçerli olmak üzere verilir. İzin, en fazla bir yıllık süre için sağlanır. İnsani oturma izninin uzatılması da yine birer yıl olarak mümkündür. İznin uzatılması içinse valiliklere bağlı İl Göç İdaresi Müdürlüklerine gerekli başvuruda bulunulur. Yasal düzenlemeler, uzatma başvurusu sonucunda verilen uzatma kararının en fazla bir senelik uzatma olacağını ifade etmektedir.

İnsani oturma izni alan kişiler, iznin verilmesini takip eden yirmi gün içinde “Adres Kayıt Sistemi” adlı sisteme kayıt yaptırmak durumundadır. Kişi, iznin uzatılması için valiliklere bağlı İl Göç İdaresi Müdürlüğüne, ikamet tezkeresi süresinin sona ermesine altmış gün kalmasıyla sürenin sona erdiği gün arasındaki zaman zarfı içerisinde başvuruda bulunmalıdır.

İnsani oturma iznini uzatmak için müracaat eden yabancı uyruklulara, söz konusu müracaatlarına dair herhangi bir harca bağlı kılınmayan bir belge verilir. İzin uzatma müracaatı neticelendirilene kadar başvuru sahibi bu belge ile ülkede oturmaya devam eder. İnsani oturma izni uzatıldığı takdirde uzatılan süre, iznin kalan süresinin sona ermesiyle birlikte başlar. Bu nedenle, erken başvuru yapılması halinde önceki ikamet hakkının kalan süresi ihlal edilmiş olmaz. Ayrıca, iznin uzatılmasına dair kararın İçişleri Bakanlığınca onaylanması zaruridir.

İnsani ikamet izni, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 47. maddesi gereği; uzatılmayabilir ya da iptal edilebilir. İnsani oturma izni alabilmek için karşılanması gereken şartlar ve hallerin sona ermesi hali, İl Göç İdaresinin izni iptal etmesi için bir sebeptir. İznin iptaline ya da uzatılmamasına dair karar, İl Göç İdaresi Müdürlüğü tarafından muhatap kişiye izin süresinin bitiminden en geç on beş gün öncesine kadar bildirmekle yükümlüdür.

İnsani İkamet İzni Harç ve Giderleri

İnsani oturma izni sahibi olmak isteyen kişilerin harç ödemesi gerekir. İlgili harç, 492 Sayılı Harçlar Kanunu hükümleri çerçevesinde, güncellenerek belirlenir. İzin için başvuru sahibinden alınacak maktu harç, somut olayın özellikleri göz önüne alınarak farklılaşmamakta, her durumda belirli ve sabit bir miktar olarak karşımıza çıkmaktadır. Harç miktarını öğrenmek için Harçlar Kanunu ekinde bulunan tarifeye bakılmalıdır.

İnsani oturma izni almak isteyen kişinin on sekiz yaşından küçük olması halinde belirlenen miktarın yarısı miktarında harç ödemesi gerekir. Bununla birlikte, insani ikamet izni için harç ödemekten muaf tutulan bazı kişiler de mevcuttur:

• Türk okullarında veya fakültelerinde eğitim gören yabancı uyruklular, ikamet tezkeresi için harç ödemekten muaftır.
• Özel olarak basın ve yayın kuruluşlarında muhabir sıfatıyla faaliyet gösteren kişiler de oturma tezkeresi için harç ödemek durumunda değildir.
• Devlet, belediye, il özel idaresi, devlet iktisadi teşebbüsleri ve bunlara bağlı çalışan kurumlar tarafından istihdam edilen profesör ve benzeri uzmanlar ile birlikte bu kimselerin çalışmayan eşi ve çocukları da harçtan muaftır.
• Ekonomik halinin noksan olduğuna kanaat edilen kimseler de harçtan muaf tutulur.
• Aslı Türk olan ve Türk kültürüne bağlı olan yabancılar da harç ödemek mecburiyetinde değildir.
• Turkuaz kart sahipleri ile kart sahiplerin Türk vatandaşı olmayan eşleri, çocukları da harçtan muaf tutulan kişilerdendir.

İnsani İkamet İzni ve Yabancılar Avukatı

İkamet izni, yabancı uyruklu kişiler için oldukça mühimdir. Bilhassa insani ikamet izninde insani sebepler söz konusu olduğu için bu sürecin son derece titizlikle, ciddiyetle ve özenle takip edilmesi gerekir. Aksi takdirde zaman ve hak ve para kaybı yaşanması kuvvetle muhtemeldir. İnsani oturma izni sürecinin, Yabancılar Avukatı nezaretinde yürütülmesi; arzu edilen müspet sonucun kısa sürede elde edilebilmesi için önemlidir.

 

Bilgi & İletişim:

Telefon | WhatsApp	0 216 606 37 37
Adres	Fenerbahçe Mah. Fener Kalamış Cad. No:6/3 Kadıköy/İstanbul
E – Posta	info@esen.av.tr